Το τροπάριο της Κασσιανής

Το τροπάριο της Κασσιανής
0 0
Read Time:7 Minute, 18 Second

ΤΟ ΤΡΟΠΑΡΙΟ ΤΗΣ ΚΑΣΣΙΑΝΗΣ

 

Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή, τὴν σὴν αἰσθομένη θεότητα, μυροφόρου ἀναλαβοῦσα τάξιν, ὀδυρομένη, μύρα σοι, πρὸ τοῦ ἐνταφιασμοῦ κομίζει. Οἴμοι! λέγουσα, ὅτι νύξ μοι ὑπάρχει, οἶστρος ἀκολασίας, ζοφώδης τε καὶ ἀσέληνος ἔρως τῆς ἁμαρτίας. Δέξαι μου τὰς πηγὰς τῶν δακρύων, ὁ νεφέλαις διεξάγων τῆς θαλάσσης τὸ ὕδωρ· κάμφθητί μοι πρὸς τοὺς στεναγμοὺς τῆς καρδίας, ὁ κλίνας τοὺς οὐρανοὺς τῇ ἀφάτῳ σου κενώσει. Καταφιλήσω τοὺς ἀχράντους σου πόδας, ἀποσμήξω τούτους δὲ πάλιν τοῖς τῆς κεφαλῆς μου βοστρύχοις· ὧν ἐν τῷ παραδείσῳ Εὔα τὸ δειλινόν, κρότον τοῖς ὠσὶν ἠχηθεῖσα, τῷ φόβῳ ἐκρύβη. Ἁμαρτιῶν μου τὰ πλήθη καὶ κριμάτων σου ἀβύσσους τίς ἐξιχνιάσει, ψυχοσῶστα Σωτήρ μου; Μή με τὴν σὴν δούλην παρίδῃς, ὁ ἀμέτρητον ἔχων τὸ ἔλεος.

 

Ποιά ήταν η Κασσιανή ;

Όπως είναι ιστορικά εξακριβωμένο ήταν μία βυζαντινή αρχόντισσα. Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολή – κατά μεν τον Παπαρρηγόπουλο το 802, κατά δε τον Κρουμβάχερ το 810 μ.Χ. Ανήκε σε πλουσία και ευγενή οικογένεια. Ήταν προικισμένη με υπέροχα διανοητικά χαρίσματα, με μεγάλη εξυπνάδα και φιλομάθεια. Όπως φαίνεται δε από τα έργα της, είχε λάβει σπουδαία μόρφωσι στις ανώτερες Σχολές τότε της Βασιλευούσης, την οποίαν ασφαλώς συνεπλήρωσε η μεγάλη της αγάπη προς τη μελέτη, η ισχυρή διανοητικότης της και η αφοσίωσί της στους θησαυρούς της κλασσικής ελληνικής φιλολογίας, μα περισσότερο η λατρεία της στον ασύγκριτο πλούτο της Αγ. Γραφής και της Πατερικής σοφίας.

Προικισμένη με άξιόλογο ποιητικό τάλαντο αγάπησε πολύ τους καλύτερους εκκλησιαστικούς υμνογράφους και μελωδούς, αλλά και τους αρχαίους ‘Ελληνας ποιητάς. Ενεβάθυνε στα έργα και στους στίχους των. Και εμελέτησε την μετρική τους, που την εφήρμοσε σε δικούς της στίχους. Γι’ αυτό και έγραψε πολλούς εκκλησιαστικούς ύμνους με λυρισμό μεγάλο, με δύναμι έκφράσεως και χάρι περισσή.

Στους ύμνους της ενεπνέετο πάντα από γεγονότα και σκηνές της Αγ. Γραφής και μάλιστα αναφερόμενες στην κατά σάρκα γέννησι του Κυρίου, στο θείο δράμα του Γολγοθά, στην αχαριστία του Ιούδα και σε ζωντανές σκηνές μετανοούντων άνθρώπων, που τους δεχόταν ο Κύριος με έλεος και ευσπλαγχνία.

Και το τροπάριό της, το περίφημο, το αποψινό, το ενεπνεύσθη από τη συγκινητική εκείνη σκηνή, που περιγράφει ο Ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιό του. Κατά την περιγραφή του Λουκά, μία αμαρτωλή, μετανοιωμένη για τον πρότερο βίο της, πήγε κοντά στον Κύριο συντετριμμένη. Του έπλυνε με τα δάκρυά της τα πόδια και τα σκούπισε με τα μαλλιά της κεφαλής της, και Του έρριξε το πολύτιμο μύρο, που είχε κρυμμένο στον κόρφο της, σαν δείγμα της συντριβής και μετανοίας της. Και ο Κύριος την συγχώρησε και της έπλυνε τον ρύπο της ψυχής της.

Το περιστατικό αύτό, το τόσο συγκλονιστικό, που προβάλλει απόψε σαν κύριο θέμα η Εκκλησία μας, το ζωγράφισε με ποιητική δεινότητα και έξαρσι σπανία, στο γνωστό πια τροπάριό της, η Κασσιανή.

Ομιλεί, λοιπόν, δια του τροπαρίου της, για την αμαρτωλή εκείνη της εποχής, που ήταν στη γη ο Κύριος και όχι για τον εαυτό της, που ήταν μια κόρη αφιερωμένη στο Θεό.

 

Ποιος τώρα ο θρύλος γύρω άπό την Κασσιανή;

Πάντα οι άνθρωποι, γύρω από πρόσωπα της ιστορίας ξακουστά, αρέσκονται να φτιάχνουν θρύλους, που δεν έχουν απολύτως καμμία ιστορική υπόστασι, τις περισσότερες μάλιστα φορές και αλλοιώνουν την αληθινή ιστορία.

Αυτό έγινε με την Κασσιανή. Ένα αιώνα μετά τον θάνατό της, και τον θάνατο του συγχρόνου της αυτοκράτορα Θεοφίλου, κάποιος ανεύθυνος χρονογράφος έπλασε με την φαντασία του το θρύλο, που θα σας διηγηθώ, χωρίς να έχη καμμιά απολύτως ιστορική αξία, ούτε καν ιστορικό πυρήνα, και στον οποίο στηρίχθηκαν όλα τα ανιστόρητα μυθεύματα γύρω από το πρόσωπο της μεγάλης ποιητρίας.

Κατά τον θρύλο, ο Θεόφιλος, που βασίλευσε από το 829 μέχρι το 842 μ.Χ., προκειμένου να διαλέξη την μέλλουσα βασίλισσα, κατά πρότασι και φροντίδα της μητρυιάς του Ευφροσύνης, διωργάνωσε στα ανάκτορα μία συγκέντρωσι των ωραιοτέρων και ευγενεστέρων σε καταγωγή νεανίδων, ώστε μεταξύ αυτών να διαλέξη την μέλλουσα σύζυγό του. Από τις ωραιότερες — πάντα κατά τον θρύλο,— ήταν η Κασσιανή και η Θεοδώρα. Ο Θεόφιλος στάθηκε τότε μπροστά στην Κασσιανή και για να δοκιμάση τη δύναμι του πνεύματός της της ειπε; «ως άρα δια γυναικός ερρύη τα φαύλα !», κάνοντας έτσι υπαινιγμό για την παρακοή της Εύας, ένεκα της οποίας εισήλθε το κακό στον κόσμο. Αλλ’ η Κασσιανή — πάντα κατά τον θρύλο — με την ετοιμότητα και οξυδέρκεια του πνεύματος, που την εχαρακτήριζε, του αντιπαρετήρησε, οτι «αλλά και δια γυναικός πηγάζει τα κρείττονα», εννοούσα την Παναγία, από την οποία εξεπήγασεν η σωτηρία του κόσμου.

Ο θρύλος συνεχίζει πως ο Θεόφιλος έκρινε την ευφυΐα και ετοιμολογία της Κασσιανής ασυμβίβαστη με την αυταρχικότητα του χαρακτήρος του και γι’ αυτό προχωρώντας έδωσε την προτίμησί του στην Θεοδώρα.

Μετά από το περιστατικό αυτό, λέγει ο θρύλος, η Κασσιανή λυπήθηκε για την αποτυχία της να γίνη βασίλισσα και γι’ αυτό δήθεν είπε: «αφού δεν έγινα σύζυγος του επιγείου βασιλέως, θα γίνω νύμφη του επουρανίου βασιλέως». Και απεσύρθη από τον κόσμο και έγινε μοναχή.

Αυτά όμως όλα και ανιστόρητα είναι και φαντασιώδη.

 

Ποιο το περί μοναχισμού πνεύμα της εποχής ;

Για να καταλάβουμε την απόφασι της μορφωμένης και πανέξυπνης Κασσιανής να γίνη μοναχή, πρέπει να δούμε, έστω και επί τροχάδην, το περί μοναχισμού πνεύμα της εποχής. Τότε ο μοναχισμός εξασκούσε μεγάλη γοητεία στις ανώτερες κυρίως κοινωνικές τάξεις. Πολύ συνηθισμένο ήταν το φαινόμενο πρίγκιπες και πριγκίπισσες, άρχοντες και αρχόντισσες να αλλάσσουν την χλιδή του σπιτιού των με το φτωχό κελλί ενός Μοναστηριού. Γιατί; Διότι είχαν αντιληφθή, ότι ο κατά Χριστόν παρθενικός βίος είναι ο ανώτερος πάνω στη γη βίος. Είναι ο βίος που ακολούθησαν ο Κύριος, οι Απόστολοι και οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας. Είναι ο βίος που συντομώτερα ενώνει τον άνθρωπο με τον Θεό. Ο αληθινά φιλόσοφος βίος, τον οποίον έζησαν οι ηρωικώτερες μορφές και τα ευγενέστερα πνεύματα.

Τότε τα Μοναστήρια ήσαν γεμάτα από ανθρώπους του πνεύματος, από μοναχούς και μοναχές με μόρφωσι, με συγγραφικό ταλέντο, που το έθεταν στο έργο της Εκκλησίας, γιατί τα στήθη τους εφλόγιζε η αγάπη προς το Χριστό. Γι’ αυτό ήταν σύνηθες φαινόμενο προσωπικότητες σαν την Κασσιανή να προτιμούν το Μοναστήρι από την τύρβη και το θόρυβο του κόσμου, χωρίς με αυτό βέβαια να υποτιμούν την αξία του χριστιανικού γάμου.

Σε μια τέτοια εποχή έζησε η Κασσιανή και δεν ειναι άξιον απορίας πως αυτή, μία αρχόντισσα και μια μορφωμένη κόρη, εκλείσθηκε σε Μοναστήρι.

Αλλά η απόφασίς της εξηγείται πιο καθαρά από το πνεύμα της και τα βιώματά της, όπως φαίνονται στους υπέροχους ύμνους της και στα επιγράμματά της.

Η φυσιογνωμία της Κασσιανής εκ των έργων της

Εκ των έργων της βλέπουμε, ότι η Κασσιανή ήταν μια ψυχή αφοσιωμένη εξ ολοκλήρου στον Κύριο. Στην καρδιά της ήταν ανεπτυγμένος σε μεγάλο βαθμό ο θείος έρως προς τον Νυμφίον Ιησούν. Ρέπουσα δε εξ ιδιοσυγκρασίας προς τον θεωρητικό βίο, με έντονη μέσα της τη φιλομοναστική κλίσι, ευρήκε στο Μοναστήρι την πλήρη ανάπαυση της ψυχής της, επιδιδομένη στην ιερή θεωρία, στη μελέτη της Αγ. Γραφής, των Πατέρων της Εκκλησίας και των Ελλήνων ποιητών και φιλοσόφων και την πολυσχιδή συγγραφική της δραστηριότητα.

Η Κασσιανή δεν συνέθεσε μόνον το τροπάριο, που απόψε ψάλλουμε για την μετανοήσασα γυναίκα του Ευαγγελίου, και που αρχίζει με τις λέξεις: «Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα γυνή», αλλά και άλλα πολλά. Δικά της είναι τα ωραία ιδιόμελα, που ακούσαμε απόψε στους Αίνους, όπως κι’ αυτά που ψάλλουμε τα Χριστούγεννα. Δικοί της ακόμα είναι οι κατανυκτικοί ειρμοί του Μεγ. Σαββάτου: «Κύματι θαλάσσης»…

Στα έργα της περιλαμβάνονται και Γνώμες και Επιγράμματα σε ιαμβικό μέτρο. Θέμα της στις Γνώμες είναι η φιλία. Στα δε Επιγράμματα ομιλεί περί χαρακτήρος, περί φύσει κακού, περί μωρών, περί ευτυχίας, περί χάριτος, περί φιλοδοξίας, περί πλούτου κλπ. ‘Εγραψε και στιχηρά παίγνια, στα οποία με σαφήνεια εκθέτει τις πεποιθήσεις της περί ήθους και τρόπου ζωής. Σ’ ένα πρωτότυπο ποιητικό της έργο διαβλέπει στο ρωμαϊκό κράτος της εποχής του Όκταβίου Αυγούστου την εικόνα της παγκοσμίου ειρήνης, που ήλθε να πραγματοποίηση ο Χριστός.

Ο Κρουμβάχερ λέγει, ότι η Κασσιανή ήταν μια εξαίρετη μορφή. Και ότι το έργο της το «διακρίνει ισχυρά πρωτοβουλία, βαθεία μόρφωσις, αυτοπεποίθησις και παρρησία, πολύ συναίσθημα και βαθεία θεοσέβεια».

Απο τα έργα της πουθενά δεν διαφαίνεται ο τύπος της πρώην αμαρτωλής ή αποτυχημένης στη ζωή, αλλ’ αντιθέτως φαίνεται καθαρά η μεγάλη της θρησκευτική εμπειρία, η θερμουργος αγάπη της προς τον Ιησούν, τον Οποίον ακολούθησεν «εξ απαλών ονύχων», η δυναμικότης του χαρακτήρος της και η μεγάλη της δημιουργική ικανότης.

Να γιατί, όπως είπα στην αρχή, ο θρύλος ο φανταστικός γύρω από το όνομά της αδικεί την μνήμην της υπερόχου φυσιογνωμίας της.

Αδελφοί μου, ας μελετάμε για να μη γινώμεθα θύματα μυθικών θρύλων και ασυστάτων φαντασιώσεων. Ας ανυψώσουμε μέσα μας την εκτίμησι προς την μεγάλη ποιήτρια του Βυζαντίου. Και ας την μιμηθούμε στην απόλυτη άφοσίωσί της στον Κύριο και στο έργο του Κυρίου. Και ας θέσουμε ο καθείς μας τα τάλαντα, που ο Θεός μας έδωσε, είτε είναι, μεγάλα, είτε μικρά, στο έργο του Θεού για την πνευματική καλλιέργεια και ηθική ανύψωσι των συνανθρώπων μας, όπως το έκαμε σ’ ολόκληρη τη ζωή της η μεγάλη υμνογράφος της Εκκλησίας μας, η Κασσιανή.

 

Happy

Happy

0 %

Sad

Sad
0 %

Excited

Excited
0 %

Sleepy

Sleepy

0 %

Angry

Angry
0 %

Surprise

Surprise
0 %

Average Rating

5 Star
0%
4 Star
0%
3 Star
0%
2 Star
0%
1 Star
0%

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *